اصلاح الگوی سنت

نگرشی به برخی آداب و رسوم قدیمی ازدواج
اغلب مردم دنیا به واسطه شرایط خاص اقلیمی، فرهنگی، مذهبی و ... خود را مقید به رعایت یک سری آداب و رسوم خاص می دانند. این آداب و رسوم در بعضی موارد موجب پیشرفت و توسعه ی اجتماعی و فرهنگی جوامع شده و گاهی نیز در جهت عکس آن عمل می کند. با نگاهی عمیق به هر یک از رسوم پدید آمده در میان اقوام و ملت های گوناگون به فسلفه ای که موجب پدیدار شدن آن عادت شده پی خواهیم برد. یافتن این فلسفه ها ما را در شناسایی هرچه بهتر ملت ها و اقوام رهنمون می سازد.
موضوع ازدواج، مقوله ای است که بخش بسیار بزرگی از عادت ها، رسوم و آداب هر ملت را به خود اختصاص می دهد. هر قوم، قبیله و گروه از مردم با توجه به شرایط خود، را ملزم به رعایت این آداب و رسوم می دانند.
موضوعی که در این جا قصد پرداختن به آن را داریم نگاه کوتاهی به بخشی از آداب و رسوم مردم اصفهان همراه با نیمه نگاهی به فلسفه ی این آداب می باشد.
علت پرداختن به این موضوع این است که اگر نگاهی به فلسفه ی وجود آداب و رسوم معمول در ازدواج بیندازیم به این نکته پی خواهیم برد که رسوم فعلی حاکم در جامعه نسبت به اصل این آداب و عادات و شاخ و برگ های فزاینده ای پیدا کرده که گاه با فلسفه ی اصلی این رسوم مغایرت دارد و صرفاً به واسطه ی گذشت زمان این تغییرات در آداب و رسوم عادت شده است. اگر با نگاهی عاقلانه به این موضوع بنگریم و در یک جنبش فرهنگی، آداب و رسوم خود را با اصل آنها که مبتنی بر فلسفه های محکم و دلایل منطقی می باشد بازگردانیم در زمینه ی جلوگیری از بسیاری از هزینه های گزاف و بیهوده قدم مهمی برداشته ایم. شاید نامگذاری سال (1388)به عنوان اصلاح الگوی مصرف بهانه بسیار خوبی برای آغاز اصلاح این بخش مهم از آداب و رسوم باشد.
قبل از شروع بحث به دو نکته مقدماتی اشاره می کنیم.
-آداب و رسوم مردم اصفهان آن چنان گستردگی دارد که شاید مردم هر منطقه از آن آداب گوناگونی برای خود داشته باشند که بررسی آن فرصت فراخی می طلبد لذا در این کوتاهه تنها می توانیم به بخشی از این آداب گسترده بپردازیم.
-آداب و رسوم ذکر شده در این مطالب مربوط به اصفهان قدیم بوده و سعی شده با نام قدیم آن نیز آشنایی پیدا شود.

مراسم خواستگاری(دلالگی)
 
عده ای از افراد به عنوان واسطه در محلات به معرفی گزینه ها به خانواده ها می پرداختند که این امر به دلالی شهرت داشت. این واسطه ها با دریافت شرایط مطلوب خانواده پسر به دنبال دختر مورد نظر می گشتند و آن را به عنوان مادر داماد معرفی می نمودند.
جلسات خواستگاری اغلب بدون حضور داماد و صرفاً زنانه برگزار می شد.
در این جلسات که تعداد آنها از (2)تا سه جلسه بود. با حضور زنان بزرگ خانواده داماد و خانواده ی عروس به همراه عروس برگزار می شد.
در صورت موافقت طرفین مراسم «شیرینی خوران» برگزار می گردید.

«شیرینی خورون»
 
این مراسم با ترکیبی شبیه ترکیب مراسم خواستگاری و البته کمی گسترده تر در خانواده ی عروس برگزار می شد. در منزل عروس به عنوان موافقت طرفین شیرینی توسط دو خانواده صرف می شد. لازم به ذکر است پذیرایی مراسم خواستگاری «چای و قلیان» و مراسم شیرینی خورون چای، قلیان و شیرینی، گز یا سوهان بوده است.
پس از مراسم شیرینی خورون نوبت به کدخدا کنون یا همان مهربرون امروزی می رسد.

کدخداکنون(مهربرون)
 
این مراسم برعکس جلسات قبلی برگزار شده به صورت کاملاً مردانه و غالباً با حضور داماد و در منزل عروس برگزار می گردید. موضوع جلسه تعیین مهریه و پذیرایی آن مانند جلسه ی شرینی خورون بوده است.

پشت پا
 
پس از بازگشت خانواده ی داماد از خانه ی عروس، خانواده ی عروس به عنوان اینکه جای خالی خانواده ی داماد را حس کرده اند یک کاسه نبات، یک جلد کلام ا... مجید و یک عدد آینه به عنوان پشت پایی توسط یک نفر خونچه کش به منزل داماد ارسال می کردند.

مراسم صیغه
 
این مراسم مردانه و زنانه در خانواده ی عروس برگزار
می گردد. نکته ی جالب توجه این مراسم فضای برگزاری آن می باشد. در هنگام قرائت صیغه عروس به روی پارچه ی سفید (2×1) به نام سوزنی و داخل جانماز می نشسته و صیغه قرائت می شده است. پذیرایی جلسه چای و شربت و شیرینی بود.
در این مراسم هدیه ای به عنوان نامزدی به عروس از طرف خانواده ی داماد اهدا می شد که غالباً یک قطعه طلا بود. این هدیه به همراه یک کاسه نباتی که در مراسم پشت پا توسط خانواده ی عروس به خانواده داماد اهدا شده بود، داده می شد. پس از مراسم صیغه خانواده عروس در ازای هدیه ی که به دختر آنها داده شده بود (نامزدی) در همان کاسه نباتی که در چندین مرتبه رد و بدل شده بود یک قباره کت و شلوار به همراه مقداری نقل به خانواده ی داماد به عنوان پشت پا هدیه می دادند.

مهمانی پشت عقد
 
پس از مراسم صیغه (عقد) خانواده عروس از خانواده داماد دعوت به عمل می آورند و به وسیله ی شیرین پلو، قرمه سبزی، کوکو قندی و دیگر غذاها از آنها پذیرایی می کردند. در بعضی از خانواده ها بسته به بضاعت مالی هدیه ای از طرف خانواده ی داماد به عروس داده می شد.

آورد و برد
 
در فاصله ی بین عقد و عروسی خانواده ی داماد هدیه های گوناگونی به عنوان آورد و برد به عروس هدیه می دادند و فلسفه ی این هدیه ها که غالباً پارچه، شیرینی، نقل و ... بود. نفقه ای بود که در مدت عقد به گردن داماد بود ولی پرداخت نمی شد. تمام این هدیه ها قبل از مراسم عروسی به منزل داماد آورده و با تزئینات خاص و توسط خونچه پسر به منزل عروس برگردانده می شد.

حنابندان
 
چند روز قبل از مراسم عروسی خانواده عروس و داماد، عروس و داماد را به حمام برده و طی مراسمی حنابندان می کردند. این مراسم جایگزین آرایشگاه امروزی است.

بردن خونچه
 
شب قبل از عروسی جهیزیه ی عروس توسط خونچه برها به خانه داماد منتقل می شد. خونچه بردن در هنگام ورود از پدر و مادر انعام می گرفتند.

مراسم سلام
 
صبح قبل از عروسی خانواده داماد به همراه داماد به منظور عرض ادب به پدر عروس به منزول عروس می رفتند و به اصطلاح به خاطر آشنایی بیشتر داماد و پدر زن و رفع خجالت فی ما بین در منزل عروس مهمانی کوتاهی برگزار می کردند. این مراسم به صورت کاملاً مردانه برگزار می شد.

مراسم عروسی
 
مراسم عروسی مانند عروسی های امروزی برگزار می شد با این تفاوت که خانواده ی عروس بسیار محدودتر از خانواده ی داماد دعوت می شدند. به عنوان مثال مادر عروس در مراسم عروسی حضور نداشته است. تفاوت دیگر این بود که تمام حاضرین در مراسم عروسی (24)ساعت در منزل داماد به سر می بردند. این مدت زمان از قبل از شروع مراسم عروسی آغاز و تا پایان مراسم بندر تخت ادامه داشت.

مراسم بندرتخت
 
این مراسم نیز مانند مراسم بندرتخت امروز برگزار می شد و موضوع آن معرفی هدایایی از طرف اقوام به عروس و داماد بود.

جاخالی
 
چند روز پس از عروسی خانواده ی عروس به عنوان اینکه جای خالی عروس را در خانه ی خود احساس کرده اند هدیه ای را به منزل داماد می آورند.

با نگاهی کوتاه به رسوم و قواعد اصفهان قدیم به این نکته ی مهم پی می بریم که در حالی که رسم و رسوم و سنت ها در نهایت دقت و تفصیلاً برگزار می شده رعایت اختصار و جلوگیری از ریخت و پاش در آن رعایت می شد که این امر می تواند الگوی بسیار مناسبی برای مراسم امروزی باشد.
منبع:عطر سیب شماره سوم